විශ්වයේ රහස් හෙළි වූ හැටි: පල්සාර් කාල නිර්ණ අරා සහ නානෝ-හර්ට්ස් ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග

විශ්වය යනු අපගේ පරිකල්පනයට පවා හසු කරගත නොහැකි තරම් අති විශාල අභිරහස් ගබඩාවකි. එහි සැඟවී ඇති රහස් හෙළිදරව් කරගැනීම සඳහා විද්‍යාඥයන් නිරන්තරයෙන්ම නව තාක්ෂණයන් සහ ක්‍රමවේදයන් සොයාගනිමින් සිටිති. "ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග" යනු විශ්වයේ සිදුවන අති දැවැන්ත සිදුවීම් මගින් අවකාශ-කාලය තුළ ඇති කරන රැළි ලෙස හැඳින්විය හැකියි. 2015 වසරේදී LIGO සහ Virgo දුරේක්ෂ මගින් තාරකා කළු කුහර දෙකක් එකිනෙක ගැටීමෙන් ඇති වූ ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග හඳුනා ගැනීම විද්‍යා ඉතිහාසයේ සන්ධිස්ථානයක් විය. එහෙත්, විශ්වයේ තවත් ආකාරයක ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග පවතින බවට පුරෝකථනය කර තිබුණි – ඒ "නානෝ-හර්ට්ස්" (Nanohertz) පරාසයේ ඉතා අඩු සංඛ්‍යාත ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංගයි. 2023 වසරේදී මේ පිළිබඳව විශ්මයජනක සොයාගැනීමක් සිදු වූ අතර, එය විශ්වය පිළිබඳ අපගේ අවබෝධය තවත් ගැඹුරු කර තිබෙනවා. 🤩

පල්සාර් යනු කුමක්ද?

මෙම නව සොයාගැනීම පිටුපස සිටින්නේ "පල්සාර් කාල නිර්ණ අරා" (Pulsar Timing Arrays - PTAs) නම් වූ විශ්මයජනක නිරීක්ෂණ ජාලයකි. එසේනම්, මේ පල්සාර් යනු කුමක්ද? පල්සාර් යනු ඉතා වේගයෙන් භ්‍රමණය වන නියුට්‍රෝන තාරකා වර්ගයකි. ඒවා තාරකාවක ජීවිතයේ අවසානයේදී සිදුවන සුපර්නෝවා පිපිරීමකින් පසු ඉතිරි වන අති ඝන න්‍යෂ්ටීන් වන අතර, ඒවා තත්පරයකට සිය ගණනක් වාරයක් භ්‍රමණය විය හැකියි. මෙම භ්‍රමණය වන පල්සාර්, අභ්‍යවකාශයට නිතිපතා සහ ඉතා නිරවද්‍ය ලෙස ගුවන් විදුලි සංඥා කදම්භ නිකුත් කරයි. හරියට අභ්‍යවකාශයේ ඇති විශ්වීය ඔරලෝසු මෙන්! ⏱️

පල්සාර් කාල නිර්ණ අරා ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේද?

ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංගයක් පෘථිවිය සහ පල්සාර් අතර අවකාශය හරහා ගමන් කරන විට, එය අවකාශ-කාලය මඳක් සංකෝචනය කර හෝ ප්‍රසාරණය කරනු ලබයි. මෙය පල්සාර් එකකින් පෘථිවියට එන ගුවන් විදුලි සංඥා අප වෙත ළඟා වීමට ගතවන කාලය ඉතා සුළු වශයෙන් වෙනස් කරයි. හරියට පොකුණක ඇති රළ පහරක් එහි පාවෙන බෝට්ටුවක චලනයට බලපානවා වගේ. තනි පල්සාර් එකක මෙම සුළු වෙනස්වීම හඳුනා ගැනීම අපහසු වුවත්, විවිධ දිශාවලින් එන පල්සාර් රාශියක සංඥා නිරන්තරයෙන් අධීක්ෂණය කිරීමෙන් (අරාවක් ලෙස), විද්‍යාඥයන්ට විශ්වය පුරා පැතිරී ඇති ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංගවල "පසුබිම් ඝෝෂාව" (Gravitational Wave Background) හඳුනා ගැනීමට හැකි වී තිබෙනවා. මෙය ඉතා සංකීර්ණ සහ අතිශය නිරවද්‍ය මිනුම් ක්‍රියාවලියකි. 🔬

විශ්මයජනක සොයාගැනීම!

උතුරු ඇමරිකානු නානෝහර්ට්ස් ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග නිරීක්ෂණාගාරය (NANOGrav) ප්‍රමුඛ කරගත් ජාත්‍යන්තර විද්‍යාඥ කණ්ඩායම් කිහිපයක් (European Pulsar Timing Array - EPTA, Parkes Pulsar Timing Array - PPTA, Chinese Pulsar Timing Array - CPTA වැනි) වසර ගණනාවක් පුරා පල්සාර් 50කට අධික සංඛ්‍යාවක දත්ත විශ්ලේෂණය කිරීමෙන් පසුව, 2023 වසරේදී විශ්වීය නානෝ-හර්ට්ස් ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග පසුබිමක් පවතින බවට ස්ථිර සාක්ෂි සොයාගත් බව නිවේදනය කළා. 🥳 මෙය තාරකා විද්‍යාවේ නව කවුළුවක් විවර කිරීමක් ලෙස සැලකිය හැකියි. Online Thaksalawa ඔබට මෙවැනි නවතම විද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් රැගෙන එයි.

මෙම නානෝ-හර්ට්ස් ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග ඇතිවන්නේ කෙසේද?

විද්‍යාඥයන් විශ්වාස කරන්නේ මෙම අඩු සංඛ්‍යාත ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග ඇතිවන්නේ මන්දාකිණිවල මධ්‍යයේ ඇති අති දැවැන්ත කළු කුහර (Supermassive Black Holes) දෙකක් එකිනෙක වටා භ්‍රමණය වෙමින් අවසානයේදී ඒකාබද්ධ වීමට ආසන්න වන විට බවයි. අපගේ විශ්වය පුරා මන්දාකිණි බිලියන ගණනක් පවතින අතර, ඒවා නිරන්තරයෙන් එකිනෙක හා ගැටී ඒකාබද්ධ වෙමින් පවතී. මෙවැනි සෑම මන්දාකිණියකම පාහේ මධ්‍යයේ අති දැවැන්ත කළු කුහරයක් පවතින නිසා, මන්දාකිණි ඒකාබද්ධ වන විට මෙම කළු කුහර දෙකද එකිනෙක වටා භ්‍රමණය වෙමින්, ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග විමෝචනය කරමින්, අවසානයේදී ඒකාබද්ධ වේ. මෙම ක්‍රියාවලිය වසර මිලියන ගණනක් පුරා සිදුවන අතර, මෙම තරංගවල සංඛ්‍යාතය ඉතා අඩු වීමට එය හේතුවයි. 🌌

මෙම සොයාගැනීමේ වැදගත්කම කුමක්ද?

• මන්දාකිණි පරිණාමය සහ කළු කුහර ඒකාබද්ධ වීම: මෙමගින් මන්දාකිණි එකිනෙක හා ඒකාබද්ධ වන ආකාරය සහ අති දැවැන්ත කළු කුහර වර්ධනය වන ආකාරය පිළිබඳව නව තොරතුරු ලැබෙනු ඇත.
• මුල්කාලීන විශ්වය අධ්‍යයනය: මෙම තරංග විශ්වයේ ඉතිහාසය පුරා ගමන් කර ඇති නිසා, ඒවා විශ්වයේ මුල්කාලීන තත්ත්වයන් සහ සිදුවීම් පිළිබඳව හෝඩුවාවන් ලබා දිය හැකියි.
• අඳුරු පදාර්ථය සහ අඳුරු ශක්තිය: අඳුරු පදාර්ථය සහ අඳුරු ශක්තිය වැනි අභිරහස් විශ්වීය සංරචක මෙම තරංගවලට බලපාන ආකාරය අධ්‍යයනය කිරීමටද මෙය අවස්ථාවක් සලසයි.
• නව තාරකා විද්‍යාත්මක නිරීක්ෂණ ක්‍රමවේදයක්: මෙය LIGO/Virgo වලට අමතරව, විශ්වය අධ්‍යයනය කිරීමට තවත් බලවත් මෙවලමක් ලබා දෙනවා. Online Thaksalawa හරහා තාරකා විද්‍යාවේ නව මානයන් ගවේෂණය කරන්න.

අනාගතය දෙස බලන විට...

පල්සාර් කාල නිර්ණ අරා මගින් සිදු කරන නිරීක්ෂණ ඉදිරියේදී තවත් දියුණු වනු ඇත. වඩාත් සංවේදී දුරේක්ෂ සහ දත්ත විශ්ලේෂණ ක්‍රමවේදයන් මගින් මෙම ගුරුත්වාකර්ෂණ තරංග පසුබිම වඩාත් නිවැරදිව සිතියම්ගත කිරීමටත්, එහි ඇති තනි සිදුවීම් හඳුනා ගැනීමටත් හැකි වනු ඇත. මෙය විශ්වයේ සැඟවුණු රහස් තව තවත් හෙළිදරව් කරනු නොඅනුමානයි. ✨

විශ්වය පිළිබඳ අපගේ දැනුම නිරන්තරයෙන් පුළුල් වෙමින් පවතින අතර, මෙවැනි සොයාගැනීම් මගින් අප විශ්වයේ අපගේ ස්ථානය පිළිබඳව නව දැක්මක් ලබා දෙයි. අභ්‍යවකාශයේ අසීමිත රහස් හෙළිදරව් කිරීමට අපට තව බොහෝ දුර යා යුතුව ඇත.

මෙම ලිපිය ඔබට ප්‍රයෝජනවත් නම්, බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀