පෙට්‍රිකෝර්: වැස්සෙන් පසු නැගෙන අසිරිමත් සුවඳේ විද්‍යාත්මක රහස | Online Thaksalawa

වියළි පොළොවට වැහි බිඳක් වැටෙන විට නැඟ එන ඒ අද්විතීය, මිහිරි සුවඳ අප කවුරුත් අත්විඳ ඇති අත්දැකීමකි. 🌧️ බොහෝ දෙනෙක් සිතනුයේ එය තෙමුණු පසෙහි සුවඳ කියා වුවද, ඊට එහා ගිය විද්‍යාත්මක පසුබිමක් ඒ පසුපස සැඟව පවතී. මෙම අපූරු සුවඳට විද්‍යාත්මකව 'පෙට්‍රිකෝර්' (Petrichor) යනුවෙන් නමක් ලැබී ඇත්තේ 1964 වසරේදී ඕස්ට්‍රේලියානු විද්‍යාඥයින් දෙදෙනෙකු වන ඉසබෙල් බෙයාර් (Isabel Bear) සහ රිචඩ් තෝමස් (Richard Thomas) විසිනි. ග්‍රීක භාෂාවෙන් 'ගල' යන අරුත දෙන 'පෙට්‍රා' (Petra) සහ 'දෙවියන්ගේ රුධිරය' යන අරුත දෙන 'අයිකෝර්' (Ichor) යන වචන එක්වීමෙන් මෙම නාමය බිහි වී ඇත. 💎 Online Thaksalawa හරහා මේ පිළිබඳව වැඩිදුර ඉගෙන ගන්න.

මෙම ආකර්ෂණීය සුවඳ තනි සංයෝගයකින් ඇතිවන දෙයක් නොව, ප්‍රධාන සංරචක තුනක අපූරු සංකලනයක ප්‍රතිඵලයකි. 🔬 වැස්සෙන් පසු නැගෙන මෙම අපූරු සුවඳට ප්‍රධාන වශයෙන්ම දායක වන්නේ ශාක මඟින් නිපදවන තෙල්, පසේ වෙසෙන බැක්ටීරියා මඟින් නිපදවන රසායනිකයක් සහ ඕසෝන් වායුවයි. වැහි බිඳු පොළොවට පතිත වීමේදී, මෙම සුවඳ වාතයට මුදා හැරීමේ ක්‍රියාවලිය ද ඉතා සිත්ගන්නා සුළු ය. ✨

ශාක තෙල් සහ වැහි බිඳු වල අපූරු ක්‍රියාවලිය

වියළි කාලගුණයක් පවතින විට, පරිසරයේ ඇති බොහෝ ශාක තම පත්‍රවලින් සහ අනෙකුත් කොටස්වලින් සියුම්, සුවඳවත් තෙල් වර්ගයක් නිකුත් කරයි. මෙම තෙල්, පාෂාණ, වියළි පස් සහ කොන්ක්‍රීට් වැනි පාරගම්‍ය (porous) මතුපිටවල් මත තැන්පත් වී පවතී. වැස්ස ආරම්භ වූ විට, පොළොවට වේගයෙන් පතිත වන වැහි බිඳිති මෙම මතුපිටවල් හා ගැටීමෙන් සිදු වන්නේ අපූරු ක්‍රියාවලියකි. 💧

වැහි බිඳුවක් වියළි, සිදුරු සහිත මතුපිටකට පතිත වූ විට, එය එම මතුපිටේ ඇති කුඩා වායු බුබුළු තමන් තුළ සිරකර ගනී. මෙම වායු බුබුළු ඉහළට ගමන් කර වැහි බිඳුව මතුපිටින් පුපුරා යයි. මෙසේ පුපුරා යාමේදී, ශාක තෙල් අඩංගු ඉතා කුඩා ජල අංශු (aerosols) විශාල ප්‍රමාණයක් වාතයට විසිවේ. මෙම අංශු සුළඟ හා මුසුව අපගේ නාසයට ළඟා වූ විට, අපට ඒ නැවුම්, මිහිරි සුවඳ දැනෙන්නට පටන් ගනී. මෙම ක්‍රියාවලිය විද්‍යාඥයින් විසින් 'වායු බුබුළු විදාරණය' (bubble bursting) ලෙස හඳුන්වනු ලබයි. 🌬️

මෙම ලිපිය ඔබට ප්‍රයෝජනවත් නම්, Online Thaksalawa හා එක් වී දැනුම බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀

පස් සුවඳට හේතුවන 'ජියෝස්මින්' නම් රසායනිකය

වැහි සුවඳේ ඇති ඒ ගැඹුරු, පස් සුවඳට ප්‍රධාන වශයෙන්ම වගකිව යුත්තේ 'ජියෝස්මින්' (Geosmin) නම් රසායනික සංයෝගයයි. 🌍 මෙය පසෙහි ජීවත් වන 'ඇක්ටිනොමයිසීටීස්' (Actinomycetes) නම් බැක්ටීරියා විශේෂයක් මඟින් නිපදවනු ලැබේ. මෙම බැක්ටීරියා තෙත් පසෙහි බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර, පස වියළී යන විට ඔවුන් බීජාණු (spores) නිපදවීමේ ක්‍රියාවලියේ අතුරු ඵලයක් ලෙස ජියෝස්මින් නිපදවයි. 🦠

වැහි බිඳු පොළොවට පතිත වී පස තෙත් කරන විට, මෙම ජියෝස්මින් අණු වාතයට මුදා හැරේ. ඉහත සඳහන් කළ ශාක තෙල් මෙන්ම, වැහි බිඳු ගැටීමෙන් ඇතිවන ජල අංශු මඟින් මෙම ජියෝස්මින් අණු ද වාතයට විසිරුවා හැරේ. මිනිස් නාසය ජියෝස්මින් සුවඳට ඉතා සංවේදී වන අතර, වාතයේ ඉතා සුළු ප්‍රමාණයක් පැවතුණ ද (ට්‍රිලියනයකට කොටස් කිහිපයක් වැනි) අපට එය පහසුවෙන් හඳුනාගත හැකි වේ. මෙය මිනිසාට මෙන්ම ඇතැම් සතුන්ට ද වැස්ස හඳුනා ගැනීමට උපකාරී වන බව විශ්වාස කෙරේ. 🐶

වැස්සට පෙර දැනෙන ඕසෝන් සුවඳ

ඇතැම් විට වැස්ස ආරම්භවීමටත් පෙර අපට යම් නැවුම්, පිරිසිදු සුවඳක් දැනේ. එය බොහෝ විට ඕසෝන් (Ozone) වායුවේ සුවඳයි. ⚡ අකුණු ගැසීම් වැනි වායුගෝලීය විද්‍යුත් විසර්ජන (electrical discharges) හේතුවෙන් වාතයේ ඇති ඔක්සිජන් අණු (O2) බිඳී ඕසෝන් අණු (O3) නිර්මාණය වේ. ගිගුරුම් සහිත කුණාටුවක් සමඟ ඇතිවන තද සුළං මඟින් ඉහළ වායුගෝලයේ ඇති මෙම ඕසෝන් වායුව පොළොව ආසන්නයට ගෙන එනු ලැබේ. ඕසෝන් වායුවට ඇත්තේ තියුණු, නැවුම්, ක්ලෝරීන් වැනි සුවඳකි. එමනිසා, වැස්සට පෙර දැනෙන ඒ සුවඳ, එළඹෙන වර්ෂාවේ පෙර නිමිත්තක් ලෙස ද සැලකිය හැක. 💨 ඔබේ මිතුරන් සමඟ මෙම දැනුම Online තක්සලාව හරහා බෙදාගන්න! 🤩

සොබාදහමේ අපූරු සුවඳ විලවුන්

මේ ආකාරයෙන්, අප වර්ෂාව ඇරඹෙන විටම ඇතිවන 'නැවුම් සුවඳ' ලෙස හඳුන්වන්නේ තනි සුවඳක් නොව, ශාක තෙල්, ජියෝස්මින් සහ ඕසෝන් යන සංරචක තුනේ අපූරු මිශ්‍රණයකි. 💡 වැහි බිඳු පොළොව සිප ගන්නා මොහොතේදී, සොබාදහම විසින් නිර්මාණය කරන ලද මෙම සුවඳ විලවුන්, වාතය හා මුසුව අප වෙත ගෙන එන්නේ නැවුම් බවේ සහ ජීවයේ සුන්දර පණිවිඩයකි. 🌿

ඊළඟ වතාවේ ඔබ එම සුවඳ විඳින විට, ඒ පසුපස ඇති මෙම විද්‍යාත්මක පසුබිමත් ඔබට සිහිපත් වේවි. සොබාදහමේ සැඟවුණු රහස් ගවේෂණය කිරීමෙන් අපට ලෝකය දෙස බැලීමට නව දැක්මක් ලැබේ. 🥳

මෙම ලිපිය ඔබට ප්‍රයෝජනවත් නම්, Online Thaksalawa සමඟ බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀