නොබෙල් ත්‍යාගලාභී රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනි: යුද බිමේ රහසිගතව NGF සොයාගත් විද්‍යාඥවරිය

මිනිස් මොළය සහ ස්නායු පද්ධතිය යනු විශ්වයේ ඇති අතිශය සංකීර්ණ ව්‍යුහයන්ගෙන් එකකි. මේ සංකීර්ණත්වය ගොඩනැගෙන ආකාරයත්, ස්නායු සෛල එකිනෙක සම්බන්ධ වී ක්‍රියාකරන ආකාරයත් තවමත් බොහෝ අභිරහස්වලින් පිරී පවතී. නමුත්, මේ අභිරහස් හෙළිදරව් කිරීමට තම ජීවිතයම කැප කළ විද්‍යාඥයින් අතර, එතරම් ප්‍රසිද්ධ නොවූ නමුත් අතිශය වැදගත් සොයාගැනීමක් කළ චරිතයක් සිටී. ඒ, නොබෙල් ත්‍යාගලාභී රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනි (Rita Levi-Montalcini) මැතිනියයි. ඇය, යුද්ධයේ අඳුරු කාලවලදී පවා, තම නිවසේ රහසිගතව පර්යේෂණ කරමින්, ස්නායු වර්ධන සාධකය (Nerve Growth Factor - NGF) සොයාගැනීමට සමත් වූ අසහාය විද්‍යාඥවරියකි. මෙම ලිපිය තුළින්, Online Thaksalawa ඔබ වෙත ගෙන එන්නේ ඇයගේ අභියෝගාත්මක විද්‍යාත්මක ගමනයි. 🤩

යුද සමයේ අභියෝග මධ්‍යයේ, රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනි ස්නායු වර්ධන සාධකය (NGF) සොයාගැනීමට පර්යේෂණ කළ අයුරු.

අභියෝග මැදින් පිපුණු විද්‍යාත්මක සිහිනයක්

රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනි උපත ලැබුවේ 1909 දී ඉතාලියේ ටියුරින් නගරයේය. ඇය වෛද්‍ය විද්‍යාව හැදෑරීමට සිහින මැවූ දක්ෂ සිසුවියක් වූ නමුත්, 1930 දශකයේ අගභාගයේදී ඉතාලියේ පැවති ෆැසිස්ට්වාදී පාලනය යුදෙව්වන්ට විශ්වවිද්‍යාලවල ඉගැන්වීමට හෝ පර්යේෂණ කිරීමට තහනම් පනවන ලදී. මෙවන් දැඩි අභියෝග මධ්‍යයේ වුවද, විද්‍යාව කෙරෙහි ඇය තුළ තිබූ දැඩි ආශාව කිසිසේත් අඩු වූයේ නැත. ඇය තම නිවසේම කුඩා රසායනාගාරයක් පිහිටුවාගෙන, කුකුළු කළල භාවිත කරමින් ස්නායු පද්ධතියේ වර්ධනය පිළිබඳව පර්යේෂණ ආරම්භ කළාය. 🔬

මේ කාලය ඇයගේ ජීවිතයේ අතිශය දුෂ්කර නමුත්, විද්‍යාත්මකව ඵලදායී කාල පරිච්ඡේදයක් විය. ඇය තම කුඩා නිවසේ, සරල උපකරණ සහ දැඩි කැපවීමෙන් යුතුව, ස්නායු සෛල වර්ධනය වන ආකාරය පිළිබඳව ඉතා සියුම් නිරීක්ෂණ සිදු කළාය. මේ කාලය තුළදී ඇය සොයාගත්තේ, ඇතැම් පටක වර්ග ස්නායු සෛලවල වර්ධනයට සහ පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය යම්කිසි ද්‍රව්‍යයක් නිපදවන බවයි. මෙය ඇයගේ විශිෂ්ට සොයාගැනීමේ මූලික පියවර විය. 💡

ස්නායු වර්ධන සාධකය (NGF) සොයාගැනීම

දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු, ඇය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වොෂින්ටන් විශ්වවිද්‍යාලයට සම්බන්ධ වූ අතර, එහිදී ඇයගේ පර්යේෂණ තවදුරටත් ඉදිරියට ගෙන ගියාය. ඇයගේ ප්‍රධාන සොයාගැනීම වූයේ “ස්නායු වර්ධන සාධකය” (Nerve Growth Factor – NGF) නම් ප්‍රෝටීනයයි. මෙම ප්‍රෝටීනය, ස්නායු සෛලවල වර්ධනයට, නඩත්තුවට, සහ පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය වන බව ඇය පෙන්වා දුන්නාය. සරලව කිවහොත්, ස්නායු සෛල නිවැරදිව වැඩීමට සහ ජීවත්වීමට අවශ්‍ය “ආහාරයක්” හෝ “උත්තේජකයක්” ලෙස NGF ක්‍රියා කරයි. 🧠

ඇය මෙම සොයාගැනීම සිදු කළේ, කුකුළු කළලවලින් ලබාගත් ස්නායු සෛල පෙට්‍රි දීසිවල වගා කර, විවිධ පටක කොටස් ඒවාට සමීපව තැබීමෙනි. ඇය නිරීක්ෂණය කළේ, ඇතැම් පටක අසලට ස්නායු සෛල වේගයෙන් වර්ධනය වී, ඒවා වෙතට ගමන් කරන බවයි. මෙය NGF නම් ද්‍රව්‍යයේ බලපෑම බව ඇය නිගමනය කළාය. පසුව, ඇයගේ සගයෙකු වූ ස්ටැන්ලි කෝහන් (Stanley Cohen) සමඟ එක්ව, මෙම NGF ප්‍රෝටීනය වෙන් කර හඳුනා ගැනීමට සහ එහි රසායනික ස්වභාවය තේරුම් ගැනීමට ඔවුන් සමත් විය. 🤝

සොයාගැනීමේ වැදගත්කම සහ බලපෑම

රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනිගේ NGF සොයාගැනීම ස්නායු විද්‍යාව (Neuroscience) ක්ෂේත්‍රයේ විප්ලවයක් ඇති කළේය. එය ස්නායු පද්ධතියේ වර්ධනය, හානි වූ ස්නායු සෛල අලුත්වැඩියා වීම, සහ මොළයේ ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ අපගේ අවබෝධය සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් කළේය. මෙම සොයාගැනීම නිසා:

• මොළයේ වර්ධනය:

  කලල අවධියේදී ස්නායු සෛල නිවැරදිව වර්ධනය වී, එකිනෙක සම්බන්ධ වන්නේ කෙසේද යන්න තේරුම් ගැනීමට හැකි විය. 👶

• ස්නායු ආබාධ:

  ඇල්සයිමර් (Alzheimer’s), පාකින්සන් (Parkinson’s) වැනි ස්නායුක්ෂය රෝග (neurodegenerative diseases) ඇතිවීමට හේතු සහ ඒවාට ප්‍රතිකාර සොයාගැනීම සඳහා නව මංපෙත් විවර විය. NGF මඟින් ස්නායු සෛල ආරක්ෂා කරගත හැකි බවට පර්යේෂණ සිදු කෙරේ. 💊

• තුවාල සුව කිරීම:

  සමහර තුවාල සුව කිරීමේ ක්‍රියාවලියේදී සහ ස්නායු නැවත වර්ධනය වීමේදී NGF හි කාර්යභාරය හඳුනාගෙන ඇත. ✨

ඇයගේ මෙම අසහාය සොයාගැනීම වෙනුවෙන්, රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනි සහ ස්ටැන්ලි කෝහන් හට 1986 වසරේදී වෛද්‍ය විද්‍යාව සඳහා වූ නොබෙල් ත්‍යාගය පිරිනමන ලදී. 🏆

අසහාය ජීවිතයක් සහ උරුමයක්

රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනි වසර 103 ක් ජීවත් වූ අතර, ඇයගේ ජීවිතයේ අවසන් කාලය දක්වාම විද්‍යාත්මක කටයුතුවල නිරත වූවාය. ඇය ඉතාලි සෙනෙට් සභාවේ ජීවිත කාලය සඳහා පත් කළ සාමාජිකාවක් ලෙසද කටයුතු කළාය. ඇය කාන්තාවන්ට සහ තරුණ විද්‍යාඥයින්ට නිරන්තරයෙන් ආදර්ශයක් වූවාය. අභියෝග හමුවේ නොසැලී, තම සිහින පසුපස හඹා යෑමටත්, විද්‍යාවට අසීමිතව කැපවීමටත් ඇය අපට කදිම ආදර්ශයකි. 🌍

රීටා ලෙවි-මොන්ටාල්සිනිගේ කතාව අපට පෙන්වා දෙන්නේ, විශාල රසායනාගාර හෝ මිල අධික උපකරණ නොමැතිව වුවද, දැඩි කැපවීමෙන් සහ බුද්ධියෙන් ලෝකය වෙනස් කළ හැකි සොයාගැනීම් කළ හැකි බවයි. ඇයගේ ජීවිතය, විද්‍යාව කෙරෙහි ඇති නොසැලෙන කැපවීම සහ මානව වර්ගයාගේ යහපත උදෙසා දැනුම සොයා යන ගමනේ ඇති වැදගත්කම කදිමට විදහා දක්වයි. 🚀 Online Thaksalawa සෑම විටම මෙවැනි ආශ්වාදජනක කතා ඔබ වෙත ගෙන එයි.

මෙම ලිපිය ඔබට ප්‍රයෝජනවත් නම්, බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀