ස්ටැන්ලි ප්රුසිනර්: DNA නොමැතිව රෝග ඇති කරන ප්රියෝන සොයාගත් විද්යාඥයා 🤩
අපගේ මොළය යනු විශ්වයේ ඇති අතිශය සංකීර්ණ හා අද්භූත ව්යුහයකි. එහෙත්, ඇතැම් රෝගාබාධවලදී මෙම සංකීර්ණත්වය බිඳ වැටී, මාරාන්තික ප්රතිඵල ගෙන දෙන අයුරු අප දැක තිබේ. වසර ගණනාවක් තිස්සේ, විද්යාඥයන් විශ්වාස කළේ රෝග ඇති කරන සියලුම ක්ෂුද්ර ජීවීන් (බැක්ටීරියා, වෛරස්, දිලීර, පරපෝෂිතයන්) ජානමය ද්රව්ය (DNA හෝ RNA) අඩංගු විය යුතු බවයි. එහෙත්, මෙම සාම්ප්රදායික විශ්වාසය මුළුමනින්ම උඩු යටිකුරු කළ, එතරම් ප්රසිද්ධ නොවූ නමුත් විද්යා ලෝකයට අතිමහත් දායකත්වයක් දුන් විද්යාඥයෙක් සිටියේය. ඔහු නම්, 1997 වසරේ වෛද්ය විද්යාව සඳහා නොබෙල් ත්යාගය දිනාගත් ස්ටැන්ලි ප්රුසිනර් (Stanley Prusiner) ය. 💡
ඔහුගේ සොයාගැනීම වූයේ "ප්රියෝන" (Prions) නම් වූ නව ආකාරයේ රෝග කාරකයන්ය. මේවා සාමාන්ය ප්රෝටීනවල වැරදි ලෙස නැමුණු ආකාර වන අතර, ඒවාට කිසිදු ජානමය ද්රව්යයක් අඩංගු නොවේ. මෙය විද්යා ලෝකයට පුදුමයක් මෙන්ම අභියෝගයක් විය. ඔහුගේ අසහාය සොයාගැනීම සහ එය පිටුපස ඇති ආශ්චර්යමත් කතාව Online Thaksalawa සමඟින් විමසා බලමු.

කුරු රෝගයේ අභිරහස සහ ප්රුසිනර්ගේ අවධානය 🌍
ස්ටැන්ලි ප්රුසිනර්ගේ ගමන ආරම්භ වූයේ 1970 දශකයේ මුල් භාගයේදීය. ඔහු ස්නායු රෝගවලින් පෙළුණු රෝගියෙකුට ප්රතිකාර කරමින් සිටියදී, "ක්රූට්ස්ෆෙල්ඩ්-ජාකොබ් රෝගය" (Creutzfeldt-Jakob Disease - CJD) නම් වූ දුර්ලභ, මාරාන්තික මොළයේ රෝගයක් ගැන දැනගත්තේය. මෙම රෝගය මොළයේ පටක ස්පොන්ජියක් මෙන් සිදුරු සහිතව විනාශ කරන අතර, එයට හේතුවක් හෝ ප්රතිකාරයක් නොතිබුණි. ඒ හා සමානව, පැපුවා නිව්ගිනියාවේ ෆෝර් (Fore) ගෝත්රිකයන් අතර පැතිර ගිය "කුරු" (Kuru) නම් වූ අද්භූත රෝගයක්ද විද්යාඥයන්ට ප්රහේලිකාවක්ව පැවතුණි. මෙම රෝගය වැළඳුණු පුද්ගලයන්ට ශරීරය පාලනය කරගැනීමට නොහැකි වී, අවසානයේ මරණයට පත් විය. 🔬
කුරු රෝගය පැතිර ගියේ මියගිය ඥාතීන්ගේ මොළය අනුභව කිරීමේ චාරිත්රයක් හරහා බව පසුව සොයාගන්නා ලදී. මෙම රෝග දෙකම වෛරස් හෝ බැක්ටීරියා මගින් ඇති වන බවට සාක්ෂි නොතිබුණි. මෙය ප්රුසිනර්ගේ අවධානය දිනා ගත්තේය. ඔහුට අවශ්ය වූයේ මෙම මොළයේ රෝගවලට හේතුව කුමක්දැයි සොයා ගැනීමටය.
සාම්ප්රදායික විශ්වාසයට අභියෝග කිරීම: ප්රියෝන සංකල්පය 💎
ප්රුසිනර්, බැටළුවන් අතර පැතිරෙන "ස්ක්රැපී" (Scrapie) නම් වූ සමාන රෝගයක් අධ්යයනය කිරීමට පටන් ගත්තේය. මෙම රෝගයද CJD සහ කුරු රෝගයට සමානව මොළයට හානි සිදු කළේය. ඔහුගේ පර්යේෂණවලදී, ඔහුට සොයාගැනීමට හැකි වූයේ මෙම රෝග ඇති කරන කාරකය සාමාන්ය වෛරසයකට වඩා වෙනස් බවයි. එය තාපයට, විකිරණවලට සහ DNA/RNA විනාශ කරන රසායනික ද්රව්යවලට ප්රතිරෝධී විය. මෙය සාම්ප්රදායික විද්යාත්මක දැනුමට පටහැනි විය. 🤯
වසර ගණනාවක් පුරා කළ වෙහෙසකර පර්යේෂණවලින් පසු, 1982 දී ප්රුසිනර් සිය විප්ලවීය අදහස ඉදිරිපත් කළේය: මෙම රෝග ඇති කරන්නේ ජානමය ද්රව්යයක් නොමැති, ප්රෝටීනයක් පමණක් වන "ප්රියෝන" (Prions - "proteinaceous infectious particle" යන්නෙන් බිඳී ආවකි) බවයි. 💡 මෙම අදහස මුලින්ම විද්යා ලෝකයේ දැඩි විරෝධයකට හා සැකයකට භාජනය විය. බොහෝ දෙනා විශ්වාස කළේ මෙය කළ නොහැකි දෙයක් බවයි. "DNA නොමැතිව රෝග කාරකයක්?" යන්න බොහෝ දෙනාට ප්රශ්නයක් විය. එහෙත්, ප්රුසිනර් සිය මතය වෙනුවෙන් නොනැවතී පෙනී සිටියේය.
ප්රියෝන ක්රියා කරන ආකාරය සරලව 🧠
අපගේ ශරීරයේ සාමාන්යයෙන් පවතින ප්රෝටීන ඇත. මේවා නිවැරදිව නැමී, නිවැරදි කාර්යයන් ඉටු කරයි. ප්රුසිනර් සොයාගත් පරිදි, ප්රියෝන යනු මෙම සාමාන්ය ප්රෝටීනවලම වැරදි ලෙස නැමුණු, විකෘති වූ ආකාරයකි. සිතන්න, සාමාන්ය ප්රෝටීනයක් යනු නිවැරදිව නැමුණු කඩදාසි ගුවන් යානයක් ලෙස. ප්රියෝනයක් යනු වැරදි ලෙස නැමුණු, ක්රියාකාරී නොවන ගුවන් යානයක් ලෙස. ✈️
මෙම වැරදි ලෙස නැමුණු ප්රියෝන, සාමාන්ය ප්රෝටීන සමඟ ගැටුණු විට, එම සාමාන්ය ප්රෝටීනද තමන් හා සමානව වැරදි ලෙස නැමීමට පොළඹවයි. මෙය දාම ප්රතික්රියාවක් මෙන් මොළය පුරා පැතිර යයි. 💥 මෙලෙස වැරදි ලෙස නැමුණු ප්රෝටීන මොළයේ සෛල තුළ එකතු වී, ඒවාට හානි කර, අවසානයේ සෛල මරණයට පත් කරයි. මෙය මොළයේ පටකවල සිදුරු ඇති කිරීමට හේතු වන අතර, ස්නායු ක්රියාකාරිත්වය අඩපණ කරයි.
ප්රියෝන සොයාගැනීමේ වැදගත්කම සහ අනාගතය 🚀
ප්රුසිනර්ගේ සොයාගැනීම වෛද්ය විද්යාවේ සහ ජීව විද්යාවේ විප්ලවීය වෙනසක් ඇති කළේය. එය අපට CJD, කුරු, ස්ක්රැපී සහ "පිස්සු ගව රෝගය" (Bovine Spongiform Encephalopathy - BSE) වැනි මාරාන්තික ස්නායු රෝග තේරුම් ගැනීමට උපකාරී විය. මෙම රෝග සම්ප්රේෂණය වන ආකාරය සහ ඒවාට ප්රතිකාර සොයාගැනීමට ඇති හැකියාව පිළිබඳව නව දොරටු විවර විය. 🚪
මෙම සොයාගැනීම ප්රෝටීනවල වැරදි නැමීම හා සම්බන්ධ අනෙකුත් ස්නායු රෝග (උදා: ඇල්සයිමර්, පාකින්සන්) පිළිබඳ පර්යේෂණ සඳහාද නව දැක්මක් ලබා දුන්නේය. මෙම රෝග ප්රියෝන රෝග නොවුනත්, ඒවායේද ප්රෝටීන වැරදි ලෙස නැමී මොළයට හානි කරන යාන්ත්රණයන් පවතී. එම නිසා, Online Thaksalawa හරහා ප්රියෝන පිළිබඳ දැනුම මෙම රෝග සඳහා ප්රතිකාර ක්රම සොයාගැනීමටද අතිශය වැදගත් වේ. 🔬
නොබෙල් ත්යාගය සහ උරුමය ✨
ස්ටැන්ලි ප්රුසිනර්ගේ නොසැලෙන කැපවීම සහ ඔහුගේ විප්ලවීය අදහස 1997 වසරේ වෛද්ය විද්යාව සඳහා වූ නොබෙල් ත්යාගයෙන් පිදුම් ලැබීය. ඔහුගේ සොයාගැනීම විද්යාවේදී සාම්ප්රදායික විශ්වාසයන්ට අභියෝග කිරීමේ වැදගත්කම මනාව පෙන්නුම් කරයි. 💎
ස්ටැන්ලි ප්රුසිනර්ගේ කතාව අපට කියා දෙන්නේ, විද්යාවේ දියුණුව සඳහා නොසැලෙන කැපවීම, නිර්භීතකම සහ සාම්ප්රදායික චින්තනයෙන් බැහැරව සිතීමේ හැකියාව අත්යවශ්ය බවයි. ඔහුගේ සොයාගැනීම අදටත් ලොව පුරා විද්යාඥයන්ට නව පර්යේෂණ සඳහා මග පෙන්වයි. 🤩
මෙම ලිපිය ඔබට ප්රයෝජනවත් නම්, අදහස් දක්වන්න සහ බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀
වැඩිදුර අධ්යාපනික ලිපි සඳහා Online Thaksalawa වෙත පිවිසෙන්න.
0 Comments