ලීස් මයිට්නර්: පරමාණුක විඛණ්ඩනයේ සැඟවුණු මව සහ ඇගේ නොබෙල් ත්‍යාග අසාධාරණය

අප ජීවත් වන ලෝකය බලගන්වන, වෛද්‍ය විද්‍යාවේ විප්ලවීය වෙනස්කම් ඇති කළ, සහ විශ්වයේ අභිරහස් හෙළි කිරීමට උපකාරී වන එක් අතිශය වැදගත් සොයාගැනීමක් තිබේ. ඒ පරමාණුක විඛණ්ඩනයයි (Nuclear Fission). එහෙත්, මෙම දැවැන්ත සොයාගැනීම පිටුපස සිටි අසහාය බුද්ධිමතියකගේ කතාව බොහෝ විට ඉතිහාසයේ පිටු අතර සැඟවී ඇත. ඇය ලීස් මයිට්නර් (Lise Meitner) 💡. විද්‍යාවේ දියුණුවට අතිමහත් දායකත්වයක් ලබා දුන්නද, ඇය මුහුණ දුන් අභියෝග සහ නොලැබුණු නිසි ඇගයීම, ඇගේ කතාව වඩාත් සුවිශේෂී කරයි. මෙම අසහාය විද්‍යාඥවරියගේ කතාව Online Thaksalawa සමඟින් ගවේෂණය කරමු.

ලීස් මයිට්නර්ගේ මුල් අවධිය සහ අධ්‍යාපනය

ලීස් මයිට්නර් 1878 දී ඔස්ට්‍රියාවේ වියානා නගරයේ යුදෙව් පවුලක උපත ලැබුවාය. ඇය හැදී වැඩුණේ කාන්තාවන්ට උසස් අධ්‍යාපනයට ප්‍රවේශය ඉතා සීමිත වූ යුගයකයි. එහෙත්, විද්‍යාව කෙරෙහි ඇය තුළ වූ අසීමිත ආශාව ඇයව ඉදිරියට තල්ලු කළාය. දැඩි කැපවීමෙන් අධ්‍යාපනය ලැබූ ඇය, 1905 දී වියානා විශ්වවිද්‍යාලයෙන් භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ ආචාර්ය උපාධිය ලබාගත් දෙවන කාන්තාව බවට පත් වූවාය. 🤩 ඇගේ මෙම ජයග්‍රහණය, එවකට පැවති සමාජ සම්ප්‍රදායන්ට එරෙහිව ගිය සැබෑ විප්ලවයක් විය. මෙය කාන්තා විද්‍යාඥයන්ට නව මාවත් විවර කළ අවස්ථාවකි. Online Thaksalawa සැමවිටම මෙවැනි අධ්‍යාපනික කරුණු ගෙන එයි.

ඔටෝ හාන් සමඟ සහයෝගිතාවය

ආචාර්ය උපාධියෙන් පසු, ඇය බර්ලින් බලා පිටත්ව ගියේ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සඳහා වූ සිය පිපාසය සංසිඳුවා ගැනීමටයි. එහිදී ඇය, රසායන විද්‍යාඥ ඔටෝ හාන් (Otto Hahn) සමඟ වසර 30කට අධික කාලයක් පුරා පැවති ඵලදායී සහයෝගීතාවයක් ආරම්භ කළාය. 🔬 ඔවුන් එක්ව විකිරණශීලීතාවය (Radioactivity) පිළිබඳව ගැඹුරු පර්යේෂණ සිදු කළ අතර, නව මූලද්‍රව්‍ය සොයාගැනීමටද සමත් විය. මෙම කාලය තුළ, විද්‍යාත්මක ලෝකය පරමාණුවල ව්‍යුහය සහ ඒවායේ ශක්තිය පිළිබඳව අලුත් දැනුමක් සොයමින් සිටියේය. න්‍යෂ්ටික භෞතික විද්‍යාවේ (Nuclear Physics) මෙම දියුණුව Online Thaksalawa පාඨකයන්ට ඉතා වැදගත් වනු ඇත.

පරමාණුක විඛණ්ඩනය සොයාගැනීම

1930 දශකයේ අගභාගය වන විට, හාන් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම යුරේනියම් පරමාණු වලට නියුට්‍රෝන ප්‍රහාර එල්ල කිරීමෙන් අමුතු ප්‍රතිඵල ලැබෙන බව නිරීක්ෂණය කළහ. ඔවුන් යුරේනියම් වලට වඩා සැහැල්ලු මූලද්‍රව්‍ය (උදා: බේරියම්) සෑදෙන බව දුටුවත්, එය සිදුවන්නේ කෙසේදැයි තේරුම් ගැනීමට අපොහොසත් විය. මේ වන විට, නාසි ජර්මනියේ යුදෙව්වන්ට එරෙහි පීඩනය උත්සන්න වී තිබූ අතර, ලීස් මයිට්නර්ට ස්වීඩනයට පලා යාමට සිදු විය. 🌍

දුරස්ථව සිටියද, ඇය හාන් සමඟ ලිපි මගින් සම්බන්ධතා පැවැත්වූ අතර, ඔහුගේ පර්යේෂණ දත්ත විශ්ලේෂණය කළාය. හාන්ගේ පර්යේෂණ ප්‍රතිඵල දුටු විට, මයිට්නර්ට සහ ඇගේ බෑණනුවන් වන ඔටෝ ෆ්‍රිෂ් (Otto Frisch) ට සිහිනයක් මෙන් අදහසක් පහළ විය. පරමාණුව දෙකඩ වී ඇති බව! 🤯 ඔවුන් තේරුම් ගත්තේ, යුරේනියම් පරමාණුව නියුට්‍රෝනයක් මගින් දෙකඩ වූ විට, එය බේරියම් වැනි සැහැල්ලු මූලද්‍රව්‍ය බවට පත්වන බවත්, මෙම ක්‍රියාවලියේදී විශාල ශක්ති ප්‍රමාණයක් නිකුත් වන බවත්ය. ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්ගේ E=mc² සමීකරණය භාවිතයෙන්, ඔවුන් මෙම ශක්තියේ ප්‍රමාණය ගණනය කළාය. මෙය "පරමාණුක විඛණ්ඩනය" (Nuclear Fission) ලෙස නම් කරන ලදී. මෙම විශිෂ්ට සොයාගැනීම Online Thaksalawa ආඩම්බරයෙන් ඔබ වෙත ගෙන එයි.

නොබෙල් ත්‍යාග අසාධාරණය සහ ඇගේ උරුමය

මෙම සොයාගැනීම විද්‍යා ලෝකයේ විප්ලවයක් ඇති කළේය. එය න්‍යෂ්ටික බෝම්බය සහ න්‍යෂ්ටික බලාගාර සඳහා මූලික පදනම සැපයීය. එහෙත්, 1944 දී ඔටෝ හාන් හට රසායන විද්‍යාව සඳහා වූ නොබෙල් ත්‍යාගය පරමාණුක විඛණ්ඩනය සොයාගැනීම වෙනුවෙන් තනිවම හිමි විය. 😔 ලීස් මයිට්නර්ගේ අතිමහත් දායකත්වය නොසලකා හැරීම, විද්‍යා ඉතිහාසයේ විශාලතම අසාධාරණයන්ගෙන් එකක් ලෙස සැලකේ. ඇගේ යුදෙව් සම්භවය සහ කාන්තාවක් වීම මෙයට බලපෑ බව බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරති. කෙසේ වෙතත්, මයිට්නර් කිසි විටෙකත් කටුක වූයේ නැත. ඇය සිය විද්‍යාත්මක කටයුතු දිගටම කරගෙන ගිය අතර, න්‍යෂ්ටික අවි සංවර්ධනයට සහභාගී වීම ප්‍රතික්ෂේප කළාය. 💎 ඇය විශ්වාස කළේ විද්‍යාව මානව වර්ගයාගේ යහපත සඳහා මිස විනාශය සඳහා නොවන බවයි.

ලීස් මයිට්නර් 1968 දී මිය ගිය නමුත්, ඇගේ උරුමය අදටත් ජීවමානයි. පරමාණුක ක්‍රමාංකය 109 වන මූලද්‍රව්‍යය "මයිට්නේරියම්" (Meitnerium - Mt) ලෙස නම් කර ඇත්තේ ඇයට ගෞරව පිණිසයි. 🌍 ඇය කාන්තාවන්ට විද්‍යාවේ දොරටු විවර කළ පුරෝගාමිනියක් වන අතර, අභියෝග හමුවේ නොසැලී, තම බුද්ධිය සහ අවංකභාවය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි ආදර්ශවත් චරිතයකි. ඇගේ කතාව අපට උගන්වන්නේ, විද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් යනු තනි පුද්ගලයෙකුගේ නොව, බොහෝ විට සාමූහික ප්‍රයත්නයක ප්‍රතිඵලයක් බවත්, එම ප්‍රයත්නයන් නිසි ලෙස ඇගයීමට ලක් කිරීමේ වැදගත්කමයි. Online Thaksalawa සැමවිටම එවැනි වීර චරිත අගය කරයි.

මෙම ලිපිය ඔබට ප්‍රයෝජනවත් නම්, බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀 තවත් දැනුම් සටහන් සඳහා Online Thaksalawa හා සම්බන්ධ වන්න.