පරිගණක ලෝකයේ නොපෙනෙන දැවැන්තයා: ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට්ගේ පුරෝගාමී දායකත්වය ✨

අද ඔබ පරිගණකයක් හෝ ස්මාර්ට් ජංගම දුරකථනයක් භාවිතා කරන විට, තිරය මත ඇති අයිකන ක්ලික් කිරීමට, ලේඛන සංස්කරණය කිරීමට, හෝ අන්තර්ජාලයේ සැරිසැරීමට භාවිතා කරන මෙවලම් ගැන මොහොතකට සිතා බලන්න. මූසිකය, හයිපර්ලින්ක් (Hyperlink) සහ වීඩියෝ සම්මන්ත්‍රණ වැනි දේවල් අපේ දෛනික ජීවිතයේ අත්‍යවශ්‍ය අංග බවට පත්ව තිබෙනවා. නමුත්, මේවායේ මූලික සංකල්ප සහ ඒවා ලෝකයට හඳුන්වා දුන් පුරෝගාමියා කවුදැයි ඔබ දන්නවාද? බොහෝ විට අපට ඇසෙන්නේ ස්ටීව් ජොබ්ස්, බිල් ගේට්ස් හෝ මාර්ක් සකර්බර්ග් වැනි නම් පමණයි. එහෙත්, අද අප භුක්ති විඳින ඩිජිටල් ලෝකයේ මූලික අඩිතාලම දැමූ, එහෙත් එතරම් ප්‍රසිද්ධ නොවන සැබෑ දැක්මක් ඇති පුද්ගලයෙක් සිටිනවා. ඒ ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට් (Douglas Engelbart) නම් විද්‍යාඥයායි. 🤩

ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට්ගේ දැක්ම

ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට් 1925 දී ඇමරිකාවේ ඔරිගන් ප්‍රාන්තයේ උපත ලැබුවා. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී රේඩාර් කාර්මික ශිල්පියෙකු ලෙස සේවය කිරීමෙන් පසු, ඔහු විදුලි ඉංජිනේරු විද්‍යාව පිළිබඳ උපාධියක් ලබා ගත්තා. 1950 ගණන්වල මුල් භාගයේදී ඔහුට එක්තරා දර්ශනයක් පහළ වුණා. ඒ, පරිගණක යනු හුදෙක් ගණනය කිරීම් කරන යන්ත්‍රවලට වඩා වැඩි දෙයක් බවයි. ඒ වන විට පරිගණක යනු විශාල, මිල අධික, සහ සංකීර්ණ යන්ත්‍ර වූ අතර ඒවා ප්‍රධාන වශයෙන් භාවිතා වූයේ සංකීර්ණ ගණනය කිරීම් සඳහා පමණයි. එහෙත්, එංගල්බාර්ට් විශ්වාස කළේ පරිගණක මගින් මිනිස් බුද්ධිය වර්ධනය කළ හැකි, ගැටලු විසඳීමට සහ සහයෝගයෙන් වැඩ කිරීමට උදව් වන බලවත් මෙවලම් බවට පත් කළ හැකි බවයි. ඔහු මෙම සංකල්පය හැඳින්වූයේ “මානව බුද්ධිය වැඩි දියුණු කිරීම” (Augmenting Human Intellect) ලෙසයි. 💡

එංගල්බාර්ට්ගේ අරමුණ වූයේ මිනිසුන්ට තොරතුරු සමඟ වඩාත් ස්වාභාවිකව හා කාර්යක්ෂමව අන්තර් ක්‍රියා කිරීමට හැකි වන පරිදි පරිගණක පද්ධති නිර්මාණය කිරීමයි. ඒ වන විට පරිගණක ක්‍රියාත්මක වූයේ විධාන පේළි (command lines) හරහා වන අතර, ඒවා සාමාන්‍ය පරිශීලකයාට ඉතා සංකීර්ණ විය. එංගල්බාර්ට් සිහින මැව්වේ පරිශීලක-හිතකාමී ග්‍රැෆිකල් අතුරුමුහුණත් (user-friendly graphical interfaces) සහිත පරිගණක ලෝකයක් ගැනයි. 🌍

"සියලු ප්‍රදර්ශනවල මව" (The Mother of All Demos)

ඔහුගේ දැක්ම යථාර්ථයක් බවට පත් කිරීම සඳහා, එංගල්බාර්ට් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම ස්ටැන්ෆර්ඩ් පර්යේෂණ ආයතනයේ (Stanford Research Institute - SRI) “ඕග්මන්ටේෂන් රිසර්ච් සෙන්ටර්” (Augmentation Research Center - ARC) හිදී වසර ගණනාවක් වෙහෙස මහන්සි වී වැඩ කළා. ඔවුන්ගේ මෙම දැවැන්ත පර්යේෂණවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, 1968 දෙසැම්බර් 9 වන දින, සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ හි පැවති සරත් සෘතුවේ ඒකාබද්ධ පරිගණක සම්මන්ත්‍රණයේදී (Fall Joint Computer Conference) ඉතිහාගත ඉදිරිපත් කිරීමක් සිදු කළා. මෙය “සියලු ප්‍රදර්ශනවල මව” (The Mother of All Demos) ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත් වුණා. 🚀

මෙම ප්‍රදර්ශනය සජීවීව සිදු වූ අතර, එංගල්බාර්ට් දුරස්ථව සිට තම කණ්ඩායම සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කරමින්, තමන්ගේම පර්යේෂණාගාරයේ සිට සෘජුවම සියලු දේ පෙන්වා දුන්නා. මිනිත්තු 90ක් පුරා දිව ගිය මෙම ඉදිරිපත් කිරීමේදී, එංගල්බාර්ට් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම එවකට අදහාගත නොහැකි වූ තාක්ෂණයන් රාශියක් ප්‍රදර්ශනය කළා. ඒ අතර:

ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට්, පරිගණක මූසිකයේ පියා.

ප්‍රධාන නව නිපැයුම් සහ සංකල්ප

• පරිගණක මූසිකය (Computer Mouse): අද අප භාවිතා කරන මූසිකයේ මුල්ම සංකල්පය සහ එහි ක්‍රියාකාරිත්වය මෙහිදී ප්‍රදර්ශනය කෙරුණා. එය පරිගණක තිරයේ ඇති දේවල් තෝරා ගැනීමට සහ චලනය කිරීමට භාවිතා කළ හැකි, අතට ගැලපෙන ලී කුට්ටියක් විය. 🖱️
• ග්‍රැෆිකල් පරිශීලක අතුරුමුහුණත (Graphical User Interface - GUI) වල මූලිකාංග: තිරය මත කර්සරයක් (cursor) භාවිත කිරීම, වින්ඩෝස් (windows) සහ අයිකන (icons) වැනි දේවල මූලික සංකල්ප මෙහිදී දැකගත හැකි විය.
• හයිපර්ටෙක්ස්ට් (Hypertext): ලේඛන තුළ ඇති වචන හෝ වාක්‍ය ක්ලික් කිරීමෙන් වෙනත් තොරතුරු වෙත පිවිසීමේ හැකියාව (අද අප අන්තර්ජාලයේ භාවිතා කරන හයිපර්ලින්ක්වල මූලික සංකල්පය). 🌐
• වීඩියෝ සම්මන්ත්‍රණ (Video Conferencing): එංගල්බාර්ට් සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම දුරස්ථව සිට සජීවී වීඩියෝ සහ ශ්‍රව්‍ය සන්නිවේදනයක් හරහා සහයෝගයෙන් වැඩ කරන ආකාරය ප්‍රදර්ශනය කළා. 📹
• සහයෝගී සංස්කරණය (Collaborative Editing): එකම ලේඛනයක් මත එකවර කිහිප දෙනෙකුට වැඩ කිරීමේ හැකියාව.

මෙම ප්‍රදර්ශනය අනාගත පරිගණකකරණය කෙබඳු වේද යන්න පිළිබඳ පැහැදිලි දැක්මක් ලබා දුන්නා. එය පරිගණක ලෝකයේ විප්ලවීය වෙනසක ආරම්භය සනිටුහන් කළා. එවකට සිටි බොහෝ දෙනාට මෙය විද්‍යා ප්‍රබන්ධයක් ලෙස පෙනුණත්, එය අද අපගේ දෛනික ජීවිතයේ කොටසක් බවට පත්ව තිබෙනවා. ✨

එංගල්බාර්ට්ගේ බලපෑම

එංගල්බාර්ට්ගේ අදහස් ඔහුගේ කාලයට වඩා දශක ගණනාවක් ඉදිරියෙන් තිබුණා. ඔහුගේ බොහෝ සංකල්ප, විශේෂයෙන්ම GUI, මූසිකය, සහ හයිපර්ටෙක්ස්ට්, පසුව ඇපල් (Apple) මැකින්ටොෂ් (Macintosh) සහ මයික්‍රොසොෆ්ට් (Microsoft) වින්ඩෝස් (Windows) වැනි මෙහෙයුම් පද්ධතිවලට මෙන්ම අන්තර්ජාලයට ද බලපෑම් කළා. ඔහු පරිගණක යනු හුදෙක් ගණක යන්ත්‍රවලට වඩා වැඩි දෙයක් බවත්, ඒවා මිනිස් බුද්ධිය වර්ධනය කිරීමට සහ සහයෝගීතාවය වැඩි දියුණු කිරීමට භාවිතා කළ හැකි බවත් පෙන්වා දුන්නා. 💎

ඔහුගේ “ඕග්මන්ටේෂන් රිසර්ච් සෙන්ටර්” පසුව Xerox PARC වැනි ප්‍රසිද්ධ පර්යේෂණ ආයතනවලට ආභාෂය ලබා දුන් අතර, එහිදී තවත් බොහෝ නවෝත්පාදන බිහි වුණා. අද අප භාවිතා කරන සෑම ස්මාර්ට් ජංගම දුරකථනයකම, ටැබ්ලටයකම, සහ පරිගණකයකම එංගල්බාර්ට්ගේ දැක්මේ යම් අංශයක් අන්තර්ගත වී තිබෙනවා. Zoom, Google Docs, Microsoft Teams වැනි මෙවලම් ඔහුගේ මුල් දැක්මේ සෘජු ප්‍රතිඵල බව කිව හැකියි. 🥳

නොපෙනෙන වීරයා

ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට්ගේ දායකත්වය අති විශාල වුවත්, ඔහු බොහෝ විට පොදු ජනතාව අතර එතරම් ප්‍රසිද්ධ නැහැ. ඊට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ඔහුගේ නව නිපැයුම්වල වාණිජමය සාර්ථකත්වය ක්ෂණිකව සිදු නොවීමයි. ඔහුගේ අදහස් බොහෝ දුරට ඔහුගේ කාලයට වඩා ඉදිරියෙන් තිබූ අතර, ඒවා පුළුල් ලෙස පිළිගැනීමට සහ වෙළඳපොළට පැමිණීමට තවත් වසර ගණනාවක් ගත වුණා. එමෙන්ම, ඔහුගේ පර්යේෂණ බොහෝ විට සිදු වූයේ අධ්‍යයන හා පර්යේෂණ ආයතන තුළයි. ඔහුගේ නව නිපැයුම් පසුව වාණිජකරණය කළ සමාගම් සහ පුද්ගලයන් වඩාත් ප්‍රසිද්ධියට පත් වුණා. එහෙත්, ඔහු නොමැතිව අද අප දකින ඩිජිටල් ලෝකය මෙවැනි ස්වරූපයක් ගන්නේ නැහැ. 🤩

නිගමනය

ඩග්ලස් එංගල්බාර්ට් යනු පරිගණක විද්‍යාවේ සහ මානව-පරිගණක අන්තර්ක්‍රියා ක්ෂේත්‍රයේ සැබෑ පුරෝගාමියෙකි. ඔහුගේ දැක්ම සහ නව නිපැයුම්, අප අද පරිගණක සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කරන ආකාරය සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් කළා. ඔහු අපට කියා දුන්නේ තාක්ෂණය යනු හුදෙක් මෙවලමක් නොව, මිනිස් හැකියාවන් වැඩි දියුණු කළ හැකි, සහයෝගීතාවය දිරිමත් කළ හැකි බලවත් මාධ්‍යයක් බවයි. 🔬

ඔහුගේ කතාව අපට මතක් කර දෙන්නේ, බොහෝ විට විශාලතම බලපෑම ඇති කරන නවෝත්පාදනයන් ක්ෂණිකව හඳුනා නොගන්නා බවයි. එංගල්බාර්ට් වැනි නොපෙනෙන වීරයන්ගේ දායකත්වය අගය කිරීම, අපගේ අනාගත නවෝත්පාදකයන්ට ආභාෂයක් ලබා දෙනු ඇත. 🚀

මෙම ලිපිය Online Thaksalawa ඔබට ප්‍රයෝජනවත් නම්, බෙදා ගැනීමට අමතක කරන්න එපා! 🚀